Kilka zdań o obowiązku alimentacji


Świadczenie alimentacyjne mówiąc wprost jest obowiązkiem zobowiązanego, które ma na celu zaspokajanie potrzeb osoby uprawnionej. Obowiązek alimentacyjny może polegać na dostarczaniu osobie uprawnionej środków utrzymania, a w miarę potrzeby środków wychowania w formie świadczenia pieniężnego lub w naturze. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1967r, III CR 422/66, Lexis.pl nr 316334) przez środki utrzymania należy rozumieć środki przeznaczone na wyżywienie, odzież, mieszkanie, leczenie.

Obowiązek płacenia alimentów spoczywa, co do zasady na najbliższej rodzinie. Będą to krewni – rodzice, dziadkowie, pradziadkowie (tzw. wstępni) oraz dzieci, wnuki, prawnuki (tzw. zstępni). Do kręgu pokrewieństwa zalicza się również rodzeństwo, w także rodzeństwo przyrodnie. Jednakże obowiązek alimentacyjny nie jest jednakowy dla wszystkich krewnych. Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zasadą jest, że „obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymia wstępnych przed rodzeństwem (np. w stosunku do uprawnionej samotnej matki, która znalazła się w niedostatku najpierw zobowiązane będą jej dorosłe dzieci, a następnie gdy oni nie będą w stanie pomóc rodzice matki, czyli wstępni). Kolejną zasadą jest, że jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych to obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi (syna przed wnukiem, ojca przed dziadkiem itd.).

Wymienione wyżej podmioty będą mogły uzyskać świadczenie alimentacyjne, gdy wykażą iż znajdują się w niedostatku. Niedostatek ma miejsce, gdy osoba uprawniona do alimentów, nie posiada własnych środków finansowych niezbędnych do jej utrzymania i zaspokojenia jej podstawowych potrzeb życiowych, lub też posiadane przez uprawnionego środki finansowe są niewystarczające.

Należy dodać, że obowiązek alimentacyjny może istnieć również między rodzeństwem, lecz zobowiązane rodzeństwo może się uchylić od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny. Ponadto, prawo do alimentów może przysługiwać matce pozamałżeńskiego dziecka od ojca dziecka w wysokości kosztów 3 miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Obowiązek alimentacyjny może istnieć między małżonkami (alimenty w separacji) lub przysługiwać w pewnych sytuacjach rozwiedzionemu współmałżonkowi. Tak, więc sam wyraz alimentacja jest pojęciem dość szerokim w doktrynie prawnej.

W świetle art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego  rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Żądanie alimentów przez dziecko w stosunku do rodziców nie będzie uzależnione od wykazywania przesłanki niedostatku. Powyższe wynika z tego, iż z mocy prawa obowiązkiem rodziców od chwili narodzin dziecka jest mu zapewnienie utrzymania na odpowiednim poziomie, do momentu, gdy będzie mogło się ono utrzymać samodzielnie. Utrzymanie samodzielnie nie może być rozumiane, jako osiągnięcie przez dziecko pełnoletności. Uzyskanie pełnoletności przez dziecko nie kończy tego obowiązku jeżeli dziecko kontynuuje naukę, bądź nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymywania się.

Wysokość alimentów zależy od w szczególności od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Jeżeli dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, bądź np. jest osobą niepełnosprawną – obowiązek alimentacyjny polegać będzie również w całości lub części na dołożeniu osobistych starań w utrzymanie i wychowanie uprawnionego.